بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله وحده، و الصلاة علی سید انبیائه و علی آله الطیبین و اللعن علی أعدائهم اجمعین.
جماعتی از مؤمنین و مؤمنات، طالب نصیحت هستند، بر این مطالب، اشکالات وارد است، از آنجمله:
1. نصیحت در جزییات است، و موعظه اعم است از کلیات و جزییات.
ناشناس ها همدیگر را نصیحت نمی کنند.
2. «من عمل بما علم، ورثه الله علم ما لم یعلم»1
- «من عمل بما علم کفی ما لم یعلم»2
- «و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا»3
[به] آن چه می دانید عمل کنید، و آن چه نمی دانید احتیاط کنید تا روشن شود و اگر روشن نشد بدانید که بعض معلومات را زیر پا گذاشته اید، طلب موعظه از غیر عامل، محل اعتراض است، و قطعاً مواعظی را شنیده اید و می دانید، عمل نکردید وگرنه روشن بودید.
3. همه می دانند که «رساله ی عملیه» را باید بنگرند و بخوانند و بفهمند و تطبیق عمل بر آن نمایند و حلال و حرام را با آن تشخیص بدهند؛ پس نمی توانند بگویند: «ما نمی دانیم چه بکنیم و چه نکنیم».
4. کسانی که به آن ها عقیده دارید نظر به اعمال آن ها نمایید، آن چه می کنند از روی اختیار بکنید، و آن چه نمی کنند از روی اختیار نکنید؛ و این از بهترین راه های وصول به مقاصد علیه است «کونوا دعاة إلی الله بغیر ألسنتکم»4 مواعظ عملیه بالاتر و مؤثرتر از مواعظ قولیه است.
5. از واضحات است که خواندن قرآن در هر روز و ادعیه ی مناسبه اوقات و امکنه در تعقیبات و غیر آن ها و کثرت تردد در مساجد و مشاهد مشرفه و زیارات علما و صلحا و هم نشینی با آن ها، از مرضیات خدا و رسول صلی الله علیه و آله و سلم است و باید روز به روز مراقب زیادتی بصیرت و انس به عبادت و تلاوت و زیارت باشد. و برعکس، کثرت مجالست با اهل غفلت، مزید قساوت و تاریکی قلب و استیحاش5 از عبادت و زیارات است؛ از این جهت است که احوال حسنه ی حاصله ی از عبادات و زیارات و تلاوت ها، به سبب مجالست با ضعفا در ایمان، به سوء حال و نقصان مبدل می شوند؛ پس مجالست با ضعیف الایمان – در غیر اضطرار و برای غیر هدایت آن ها – سبب می شود که ملکات حسنه ی خود را از دست بدهد، بلکه اخلاق فاسده ی آن ها را یاد بگیرد:
«جالسوا من یذکرکم الله رؤیته، و یزید فی عملکم منطقه و یرغبکم فی الاخرة عمله».6
6. از واضحات است که ترک معصیت در اعتقاد و عمل بی نیاز می کند از غیر آن؛ یعنی غیر محتاج است به آن و او محتاج غیر نیست، بلکه مولد حسنات و دافع سیئات است: (و ما خلقت الجن و الانس إلا لیعبدون)؛ [یعنی] عبودیت ترک معصیت در عقیده و عمل.
بعضی گمان می کنند که ما از ترک معصیت عبور کرده ایم!! غافلند از این که معصیت، اختصاص به کبائر معروفه ندارد، بلکه اصرار بر صغائر هم کبیره است؛ مثلاً نگاه تند به مطیع برای تخویف،8 إیذاء محرم است؛ [و] تبسم به عاصی برای تشویق، اعانت بر معصیت است.
محاسن اخلاق شرعیه و مفاسد اخلاق شرعیه در کتب و رسائل عملیه متبین شده اند.
دوری از علما و صلحا سبب می شود که سارقین دین، فرصت را غنیمت بمشارند و ایمان و اهلش را به ثمن های بَخس9 و غیر مبارک بخرند، همه این ها مجرب و دیده شده است.
از خدا می خواهیم که عیدی ما را در اعیاد شریفه ی اسلام و ایمان، موفقیت به «عزم راسخ ثابت دائم بر ترک معصیت» قرار بدهد که مفتاح سعادت دنیویه و اخرویه است، تا این که ترک معصیت ملکه بشود؛ و معصیت برای صاحب ملکه به منزله زهر خوردن برای تشنه یا میته خوردن برای گرسنه است.
البته اگر این راه تا آخر مشکل بود و به سهولت و رغبت منتهی نمی شد، از خالق قادر مهربان مورد تکلیف و ترغیب و تشویق نمی شد.
«و ما توفیقی إلا بالله، علیه و توکلت و إلیه أنیب و الحمدلله أولاً و آخراً و الصلاة علی محمد و آله الطاهرین و اللعن الدائم علی أعدائهم أجمعین»
منبع: برگی از دفتر آفتاب، رضا باقی زاده، ص 195. نشریه ی معارف، شماره ی 28، مرداد و شهریور 84
پی نوشت ها:
1. هر کس به آن چه می داند، عمل کند، خداوند او را از اموری که نمی داند آگاه می گرداند. از فرموده های امام صادق علیه السلام، بحارالانوار، ج 78، ص 189.
2. هر کس به آن چه می داند عمل کند، از آن چه نمی داند کفایت می شود. میزان الحکمة، ج 6، ص 533.
3. و کسانی که در راه ما کوشیده اند، به یقین راه های خود را بر آنان می نماییم. عنکبوت / 69.
4. با غیر زبانتان، داعیان به سوی خداوند باشید. روایتی به همین مضمون از امام صادق علیه السلام وارد شده است. ر. ک: اصول کافی، ج 2، ص 77 و 78، روایت 9.
5. هراس، دوری کردن.
6. با کسانی نشست و برخاست کنید که برخورد و دیدن آنان، شما را به یاد خدا آورد و گفتارشان موجب افزونی دانش شما، و اعمال آنان موجب رغبت و تمایل شما به آخرت گردد. برگرفته از فرمایش امام صادق علیه السلام، اصول کافی، ج 1، ص 39.
7. و جن و انس را نیافریدم، جز برای آن که مرا بپرستند. ذاریات / 56.
8. ترساندن.
9. قیمت اندک و ناچیز.
